برای جلوگیری از ابتلا به کبد چرب چه کنیم؟ درمان آن چیست؟

بدن جهت هضم غذا، ذخیره انرژی و از بین بردن سموم به کبدی سالم نیاز دارد. اگر کبد شما سالم باشد، میزان چربی موجود در آن بسیار کم است یا اینکه اصلاً چربی در آن وجود ندارد، زمانی که بیشتر از ۵ درصد کبد از سلول‌های چربی تشکیل شده باشد بیماری کبد چرب ایجاد می‌شود.
کبد چرب غیرالکلی به شرایطی گفته می‌شود که چربی در سلول‌های کبد تجمع می‌یابد. این بیماری بسیار شایع است. با اینکه معمولاً بیشتر افراد درگیر نوع خفیف این بیماری هستند که عوارض طولانی‌مدت ایجاد نمی‌کند اما در بعضی افراد می‌تواند آسیب جدی به کبد وارد نماید.

در چه حالتی گفته می‌شود که فرد دچار کبد چرب شده است؟

یکی از وظایف بسیار مهم کبد در بدن، ثابت نگه داشتن قند خون بدن است. هنگامی که شخص تغذیه می کند و مواد قندی را جذب بدن می کند، قند خون فرد بالا می رود. کبد وظیفه دارد این قندهای اضافی را بگیرد و در خودش ذخیره کند. هنگام ذخیره این قندها، آنها به چربی تبدیل می شوند.و چربی ها در کبد باقی می مانند.

هنگامی که شخص تغذیه می کند و به دنبال فعالیتهای خودش می رود، انرژی مصرف می کند. و نیاز به سوزاندن قند خون دارد این چربی های جذب شده هنگام تغذیه، شکسته می شود و به قند تبدیل می شود و وارد خون می شود و سطح قند خون را ثابت نگه می دارد.

اگر مصرف قند شخصی با میزان قندی که دریافت می کند، یکسان نباشد. یعنی میزان قند دریافتی او بیشتر از فعالیتها و تحرک او باشد. در این صورت چربی دائما در کبد ذخیره می‌شود. وقتی میزان چربی از یک حدی زیادتر شود باعث آسیب به کبد می شود. در این حالت اصطلاحا گفته می شود که شخص دچار کبد چرب شده است.

کبد چرب شایع‌ترین بیماری کبدی

بیماری کبد چرب شایع‌ترین بیماری کبدی در کشورهای توسعه یافته است و بیشتر در افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله رخ می‌دهد، در سال‌های اخیر شیوع بیماری در کودکان و نوجوانان نیز در حال شایع شدن می‌باشد.
بنا به دلایل متفاوت، چربی در سلول های کبد شروع به تجمع می‌کند. این اتفاق گاهی اوقات می‌تواند به علت مصرف بیش از حد الکل اتفاق بیفتد اما اگر بیماری کبد چرب شما مرتبط با مصرف الکل نباشد به آن کبد چرب غیرالکلی گفته می‌شود.

کبد چرب چگونه ایجاد می‌شود؟

دلایلی که ممکن است باعث کبد چرب غیرالکلی شود به طور کامل مشخص نیست و نمی‌توان به سادگی گفت که مصرف چربی باعث ایجاد کبد چرب می‌شود، اما موارد زیر به عنوان دلایل ایجاد بیماری کبد چرب ذکر می‌شوند:

• اضافه وزن، به خصوص در افرادی که میزان چربی دور شکم آن‌ها بالا می‌باشد.
• دیابت نوع ۲
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• سوءتغذیه
• یائسگی
• مصرف برخی داروها
• بارداری
• سندرم متابولیک
• سندرم تخمدان پلی کیستیک

مصرف چه خوراکی‌هایی به پیشگیری از ابتلا به کبد چرب کمک می‌کند؟

کبد به هضم غذا کمک می‌کند و آن را به انرژی تبدیل می کند. حتی اگر احساس بیماری نکنید آزمایش خون می توان به شما در تشخیص زودهنگام کبد چرب کمک کند. اگر کبد شما به خوبی کار نکند تمام اعضا بدن را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

اما با تغییر سبک غذا خوردن و نوع زندگی کبد چرب اصلاح می شود. پرخوری کردن و چاقی ، انتخاب کردن غذاهای ناسالم می‌تواند عامل مهمی برای ابتلا به کبد چرب باشد. بهتر است از نوشیدنی های خیلی شیرین دوری کنید. نوشابه ها، مشروبات الکلی، انرژی زا ها، شبرت ها، آب میوه ها و شیرهای طعم دار مفید نیستند. درصورتی که به مصرف آنها اعتیاد پیدا کنید ممکن است چاق شوید و علاوه بر ابتلا به بیماری‌های مختلف ممکن است در آینده نیاز به انواع جراحی های چاقی هم داتشه باشید!!

به جای مصرف این موارد می توانید از با درست کردن پکیج های خوراکی که با آب درست می کنید یک نوشیدنی سالم داشته باشید برای این کار کافیست داخل آب، لیموترش، خیار، نعناع و یا توت فرنگی اضافه کنید و نوش‌جان کنید. این نوشیدنی سم زداست و طعم خوبی هم دارد.

میزان درست و سبک غذایی سالم بهترین انتخاب است. مصرف پروتئین‌های بدون چربی، میوه و سبزیجات و غلات علاوه بر تامین مواد غذایی مورد نیاز بدن باعث جلوگیری از چاقی و اضافه وزن شده و به نرمال بودن شاخص توده بدنی کمک می‌کنند.

عامل اصلی ایجاد کبد چرب

عامل اصلی بیماری کبد چرب، مقاومت به انسولین است، وضعیتی که معمولاً با چاقی و دیابت بروز می‌کند.
بیماری کبد چرب در سطوح مختلف می‌تواند اتفاق بیفتد که هر کدام عوارض مخصوص خود را دارند، در ادامه به بررسی سطوح مختلف این بیماری و عوارضی که در هر مرحله ممکن است ایجاد شود می‌پردازیم:
همان‌ طور که گفته شد این بیماری در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و حتی التهابی در کبد ایجاد نمی کند. اما اگر مقدار سلول‌های چربی زیاد شود باعث ایجاد استئاتوز می‌شود.

کبد چرب (استئاتوز)

در این مرحله چربی در سلول‌های کبدی بیمار تجمع می‌یابد اما عوارض خاصی را در پی نخواهد داشت، بیماری کبد چرب در اکثر افراد در همین مرحله باقی می‌ماند. التهابات به علت واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده خارجی مانند سموم ایجاد می‌شود. التهاب مزمن منجر به بزرگ شدن کبد می‌شود. التهاب کبد یا به علت کبد چرب رخ می دهد یا بیماری هپاتیت که باید به درستی تشخیص داده شود.

فیبروز

در این مرحله آسیب‌هایی که چربی به سلول‌های کبدی وارد کرده بود (التهابات مزمن) باعث ایجاد بافت اسکار فیبروزی می شود. بافت اسکار شروع به جایگزینی با بافت سالم می‌نماید و عملکرد کبد به مرور کاهش می‌یابد، بافت اسکار منجر به کاهش جریان خون به کبد نیز می‌شود. در مراحل اولیه تا حدودی امکان برگشت‌پذیری و درمان وجود دارد.

سیروز

سیروز به شرایطی اطلاق می‌شود که زخم‌های کبدی که به مدت طولانی ایجاد شده بودند، شدیدتر و غیرقابل بازگشت می‌شوند. بافت کبد سفت می‌شود و بافت صاف آن توسط ندول‌های پراکنده پوشانده می‌شود. در این مرحله آسیب‌های کبدی از جمله زردی، ضعف، نفخ شکم، خستگی، ادم در اندام‌ها ایجاد می‌شود.

نارسایی کبد

سیروز در نهایت منجر به سرطان کبد و نارسایی کبدی خواهد شد. در این مرحله کبد نمی‌تواند عملکرد مناسبی در مقابل دفع سموم و پردازش داروها داشته باشد، این مواد در بدن تجمع می‌یابند و علائمی همچون اختلالات ذهنی و جسمی، کاهش اشتها، از دست دادن وزن، اسهال و سایر مشکلات را ایجاد خواهند کرد. در این مرحله تنها با پیوند عضو می‌توان این بیماری را درمان کرد.
با توجه به این مراحلی که ذکر شد باید به خاطر بسپارید که تشخیص زودهنگام بیماری، نتایج بسیار خوبی را در روند درمان خواهد داشت زیرا کبد توانایی زیادی در جهت بهبود و التیام خود دارا می‌باشد، با اینکه در مراحل اولیه کبد چرب می‌تواند به طور طبیعی و با دارو به طور کامل کامل برطرف شود اما با گذشت زمان، شدت یافتن التهابات و افزایش بافت فیبروز شانس بهبودی کاهش می‌یابد. بنابراین در صورت بروز هر کدام از این علائم سریعاً به پزشک مراجعه نمایید:

• احساس خستگی
• درد در ناحیه سمت راست شکم (معمولاً شدت درد خفیف است و افراد آن را جدی نمی گیرند)
  در مرحله سیروز
• ایجاد خون ریزی و کبودی‌هایی که به سادگی اتفاق می‌افتد.
• خارش پوست
• رنگ پوست و چشم به زرد متمایل می‌شود (یرقان)
• تجمع مایه در شکم
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع
• تورم در پاها
• احساس گیجی
• خواب آلودگی
• لکنت زبان
• ایجاد رگ‌های خونی عنکبوت مانند روی پوست

بیماری های زمینه ای که باعث تشدید کبد چرب می‌شود؟

کبد چرب با وجود برخی از زمینه ها در بدن فرد می تواند تشدید شود. مثلا دیابت.

افراد دیابتی خودبه خود قند خونشان به دلیل کمبود انسولین بالا می رودو در نتیجه قند خونی که دائما بالا هست توسط کبد گرفته می شود و به صورت چربی ذخیره می شود. این چربی ها در کبد باقی می ماند و از حد معمول بیشتر می شود. بیماری های دیگری هم هستند که موجب بالا رفتن کبد چرب می شوند از جمله:

برای پیشگیری و درمان کبد چرب چه باید کرد؟

با توجه به علل بروز کبد چرب برای پیشگیری راه های مختلفی وجود دارد:

کالری که شخص دریافت می کند باید کم بشود. ( از انجائیکه از علل ابتلا به کبد چرب دریافت کالری بیش از حد نیاز بدن است، مصرفه به اندازه کالری می تواند از ابتلا به کبد چرب جلوگیری کند)

رژیم غذایی باید رعایت شود و به اندازه نیاز بدن تغذیه انجام بگیرد.

کالری که توسط بدن مصرف می شود باید بالا برود. سوزاندن کالری باعث می‌شود فرد چربی اضافه را از دست بدهد . برای افزایش سوخت و ساز بدن، ورزش کردن پیاده روی و نظایر آن.

استفاده از برخی داروها هم با کاهش وزن و لاغری می توانند کمک کننده باشد. و هم از طریق بهبود عملکرد سلول های کبدی می توانند موثر باشند.

راه حل نهایی جراحی لاغری است که با کاهش وزن و کم کردن التهاب بدن، فرد می تواند به اندام ایده آل برسد و چربی های اضافی بدن را از بین ببرد. و باعث بهبود کبد چرب بشود.

دکتر سید مهدی جلالی متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی لاپاراسکوپی به عنوان جراح لاغری در تهران فعالیت دارند.

منابع:

https://www.bupa.co.uk/health-information/digestive-gut-health/non-alcoholic-fatty-liver-disease

https://www.mydr.com.au/gastrointestinal-health/fatty-liver/

https://www.dda.net/blog/complications-of-fatty-liver-disease

https://www.aigastro.net/blog/307793-what-are-the-4-stages-of-liver-disease/